Profesor Maria Jolanta Sołtysik laureatką nagrody im. prof. Jana Zachwatowicza | Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej

Nagroda została wręczona przez Generalnego Konserwatora Zabytków dr Jarosława Sellina i prof. Bogusława Szmygina, Prezesa PKN ICOMOS. Laudację wygłosił prof. Rober Hirsch.

Nagroda im. Profesora Jana Zachwatowicza została ustanowiona przez Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS w celu uznania wybitnych osiągnięć osób działających w zakresie ochrony i konserwacji zabytków, realizowanych jako misja na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego. Nagroda jest przyznawana corocznie od 2000 roku. Z uwagi na idee jakie realizował Profesor Jan Zachwatowicz, pełniąc funkcję Generalnego Konserwatora Zabytków, Partnerem Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS jest Generalny Konserwator Zabytków RP. Nagrodzone mogą być osoby działające na rzecz ochrony i konserwacji zabytków na terenie Rzeczpospolitej Polskiej lub na rzecz ochrony dziedzictwa poza granicami Polski.

Laudacja profesora Roberta Hirscha

Profesor Maria Jolanta Sołtysik związana jest przede wszystkim z Gdynią i z tym miastem łączy się zasadnicza część dorobku. Jest długoletnim pracownikiem naukowym i dydaktycznym Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej. Pracę na naszej uczelni rozpoczęła w 1974 roku w Katedrze Historii Architektury. Od początku  specjalizowała się w dziedzinie historii architektury powszechnej, a w szczególności w historii i ochronie dziedzictwa architektury XX wieku, w tym architektury Gdyni. 

Praca naukowa

Stopień doktora nauk technicznych otrzymała w 1988 r., a przedstawiona wówczas  rozprawa doktorska, rozszerzona i uzupełniona, została następnie wydana drukiem przez Wydawnictwo Naukowe PWN pod tytułem Gdynia – miasto dwudziestolecia międzywojennego. Urbanistyka i architektura. Książka ta była pierwszą architektoniczną monografią Gdyni.

Następną ważną dla historii modernizmu gdyńskiego publikację książkową, zatytułowaną Na styku dwóch epok. Architektura gdyńskich kamienic okresu międzywojennego Maria Jolanta Sołtysik opublikowała w 2003 r. jako rozprawę habilitacyjną.

Obie te pozycje książkowe funkcjonowały w dużych nakładach na ogólnopolskim rynku wydawniczym i były kilkakrotnie nagradzane.

Trzecia książka tejże autorki Orłowo – perła międzywojennej Gdyni. Dzieje i architektura ukazała się w 2013 r. i miała następnie dwa rozszerzone wydania (wspólnie ze Sławomirem Kitowskim). Po przedstawieniu tej monografii otrzymała w 2016 roku tytuł naukowy profesora.

Prócz trzech autorskich monografii Maria Jolanta Sołtysik jest też autorką ponad 80 artykułów naukowych i wielu artykułów popularno-naukowych. Jest też redaktorem działu monografii serii „Architektura” Wydawnictwa Politechniki Gdańskiej oraz członkiem kolegium redakcyjnego „Rocznika Gdyńskiego”. Do 2019 roku pełniła ważne funkcje organizacyjne w strukturze Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej – w 1994 roku objęła funkcję kierownika Zakładu Historii i Teorii Architektury (na prawach katedry), a następnie w 2009 r. kierownika Katedry Historii, Teorii Architektury i Konserwacji Zabytków Wydziału Architektury.

Z ramienia Wydziału Architektury współpracuje z Urzędem Miasta Gdyni przy organizacji cyklu międzynarodowych konferencji naukowych pt. „Modernizm w Europie - modernizm w Gdyni”, które organizowane są co dwa lata począwszy od 2007 roku. Dziewiąta z kolei ta konferencja odbyła się we wrześniu bieżącego roku.

Jest też redaktorem naukowym ośmiu tomów monograficznych wydanych po tych konferencjach. Podejmowane przez prof. Sołtysik prace przyczyniły się w sposób fundamentalny do uznania wybitnej wartości historycznej dziedzictwa gdyńskiego modernizmu.

Działalność dydaktyczna na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej

Równolegle z pracą naukową  prof. Sołtysik prowadziła i nadal prowadzi  aktywną działalność dydaktyczną na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej, a przez kilka lat także w Sopockiej Szkole Wyższej na Wydziale Ochrony Dóbr Kultury i Wydziale Architektury i Urbanistyki.

Tematem tych zajęć jest historia architektury światowej i europejskiej, a obejmują one dwusemestralne cykle wykładów oraz ćwiczeń, prowadzone autorską metodą analityczno-rysunkową.

Jednocześnie, ze słuchaczami studiów magisterskich prowadzi zajęcia dotyczące dziejów i ochrony architektury modernistycznej, a także teorii konserwacji i projektowania konserwatorskiego.

Była promotorem szeregu prac dyplomowych oraz promotorem lub opiekunem naukowym kilku prac doktorskich dotyczących problematyki historyczno-konserwatorskiej, a także kierownikiem dwóch grantów badawczych oraz dwóch grantów promotorskich w tej dziedzinie.

Praca zawodowa jako architekta-konserwatora zabytków.

Ważną pozycję w dorobku zawodowym Marii Jolanty Sołtysik zajmuje praca zawodowa jako architekta-konserwatora zabytków. W jej ramach wykonała ponad 50 projektów, ekspertyz oraz prac studialnych z dziedziny ochrony dziedzictwa kulturowego i rewaloryzacji zespołów zabytkowych.

Dotyczyły one m. in. wytycznych konserwatorskich do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, projektów i ekspertyz  umożliwiających ochronę i rewaloryzację całego szeregu obiektów i zespołów architektonicznych – od średniowiecznych zespołów ruralistycznych, barokowych zespołów dworsko-parkowych poprzez zespoły letniskowe, realizacje sakralne, mieszkaniowe i przemysłowe z początków XX w.

Jednym z efektów jej działalności było objęcie ochroną prawną ponad 60 gdyńskich obiektów zabytkowych, a także współpraca przy zakończonym powodzeniem w 2007 roku wniosku o wpis do rejestru zabytków Śródmieścia Gdyni.

Brała również aktywny udział w pracach merytorycznych nad zakończonym powodzeniem w 2015 roku wnioskiem  o uznanie Gdyni za Pomnik Historii.

Jest też współautorką merytorycznej części wniosku o wpis Śródmieścia Gdyni na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, który to wniosek przyjęty został oficjalnie w 2023 roku przez Ministerstwo Kultury i wysłany w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej do Komitetu UNESCO w Paryżu. 

Jej dorobek jako badacza i konserwatora dziedzictwa architektonicznego XX wieku stworzył podstawy naukowe dla kilku dużych, prestiżowych realizacji konserwatorskich na terenie Gdyni, a w tym między innymi rewaloryzacji gmachu Zarządu Portu Morskiego, budynku Dworca Kolejowego, dawnego Dworca Morskiego wraz z jego adaptacją na Muzeum Emigracji oraz pałacu i parku w Małym Kacku.

Członkostwa i inna aktywność

Maria Jolanta Sołtysik jest członkiem i bierze udział w pracach szeregu organizacji naukowych i zawodowych – w tym m. in.: Polskiej Sekcji Międzynarodowej Organizacji DOCOMOMO (Documentation and Conservation of Modern Movement),

Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS, Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków, Stowarzyszenia Architektów Polskich SARP.

W Oddziale Wybrzeże Stowarzyszenia Architektów Polskich pełniła przez dwie kadencje (do 2009-2015 r.) funkcję wiceprezesa ds. twórczości, a w Oddziale Gdańskim Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków funkcję członka Zarządu (2001- do dzisiaj) oraz funkcję wiceprezesa (2008-2012).

Jest też aktywnym członkiem innych organizacji społecznych pożytku publicznego, takich jak Towarzystwo Przyjaciół Orłowa, Towarzystwo Miłośników Gdyni, a także honorowym członkiem stowarzyszenia Zabytkowa Gdynia.

W ramach tych stowarzyszeń prowadzi działalność popularyzatorską z zakresu dziejów i ochrony architektury współczesnej oraz architektury gdyńskiego modernizmu. Jest autorką lub współautorką szeregu programów telewizyjnych, radiowych i filmów na ten temat, a także wykładów i prezentacji multimedialnych prowadzonych społecznie na forum wspomnianych organizacji. Przez wiele lat (2003 -2011) kierowała Sekcją Ochrony Zabytków Towarzystwa Miłośników Gdyni, inicjując i prowadząc szereg dyskusji na temat gdyńskiego dziedzictwa architektonicznego. Jako wiceprezes Oddziału Wybrzeże Stowarzyszenia Architektów Polskich SARP zorganizowała społecznie i prowadziła otwarte debaty publiczne dotyczące współczesnej architektury w otoczeniu zabytkowym, w tym między innymi na temat Teatru Szekspirowskiego w Gdańsku oraz zagospodarowania i zabudowy Wyspy Spichrzów. Dyskusje te odbiły się szerokim echem w prasie i trójmiejskim środowisku architektonicznym. Jej wiedza i doświadczenie sprawia, że zapraszana była i uczestniczyła w pracach kilku społecznych ciał doradczych, takich jak: Miejska Komisja Urbanistyczno-Architektoniczna przy Radzie Miasta Gdyni (od 1995- do 2019 roku), Rada Konserwatorska przy Wojewódzkim Pomorskim Konserwatorze Zabytków (od 2009 do 2012), Rada Programowa ds. Badania Dziejów Gdyni przy Prezydencie Miasta Gdyni (od 1995 do 2013) oraz Pomorska Rada Architektury przy Oddziale SARP Wybrzeże (od 2010 r. do 2018 roku). Od 2016 roku Maria Jolanta Sołtysik jest członkiem Komitetu Architektury i Urbanistyki Polskiej Akademii Nauk.

Nagrody i odznaczenia

Działalność naukowa i społeczna Profesor Marii Sołtysik została dostrzeżona i wyróżniona szeregiem nagród, a w tym między innymi takimi odznaczeniami jak:

1. Medal Towarzystwa Miłośników Gdyni za wybitne osiągnięcia w dziedzinie badania dziejów Gdyni, maj 1988
2. Złota Odznaka Za Opiekę nad Zabytkami przyznana przez Ministra Kultury i Sztuki w dniu 11 kwietnia 1994 (nr legitymacji 5164);
3. Nagroda Ministra Kultury i Sztuki na najlepsze prace studialne, naukowe i popularyzatorskie w zakresie ochrony zabytków i muzealnictwa za pracę "Gdynia - miasto dwudziestolecia międzywojennego. Urbanistyka i           architektura", Warszawa, 24 kwietnia 1995 r
4. Nagroda Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa za wybitne osiągnięcia twórcze w dziedzinie Planowania Przestrzennego i Urbanistyki, za opracowanie: "Miejscowy planu szczegółowy zagospodarowania przestrzennego Śródmieścia Gdyni", Warszawa 1996 r.
5. Srebrny Krzyż Zasługi przyznany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 18 czerwca 1999 r. (nr legitymacji 119-99-116);
6. Nagroda Artystyczna Prezydenta Miasta Gdyni za rok 2003  za książkę „Na styku dwóch epok. Architektura gdyńskich kamienic okresu międzywojennego”, Gdynia 2003.
7. Nagroda Ministra Budownictwa za pracę habilitacyjną „Na styku dwóch epok. Architektura gdyńskich kamienic okresu międzywojennego”, Warszawa maj 2007 r.
8. Złoty Krzyż Zasługi przyznany przez Prezydenta Rzeczypospolitej       Polskiej w dniu 31 sierpnia 2011 r.
9. Złoty Medal Edukacji Narodowej  przyznany przez Ministra Edukacji    Narodowej w dniu 20 lipca.2018 r.
10. Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” przyznany przez       ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej w    dniu     29 marca 2019
11. Złoty Medal Za Długoletnią Służbę, przyznany przez Prezydenta Rzeczypospolitej  Polskiej w  dniu  3 października 2022 r.
12. Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości, przyznany przez Prezydenta Rzeczypospolitej  Polskiej postanowieniem z dnia 29 grudnia 2022 r.              

Inne wyróżnienia

1. Wyróżnienie III stopnia SARP (Stowarzyszenia Architektów Polskich za pracę społeczną (Brązowa Odznaka SARP), 2007 r.
2.  Wyróżnienie II stopnia SARP za aktywną pracę społeczną (Srebrna Odznaka SARP), 2009 r.
3. Wyróżnienie I stopnia SARP za aktywną pracę społeczną (Złota Odznaka SARP), 2011 r.
4. Medal Civitas e Mari przyznany przez Prezydenta Miasta Gdyni 30 września 2014 r.
5. Medal Pamiątkowy Politechniki Gdańskiej,  29 marca 2017